Theory of Change (TOC)

Doel

  • De verbanden tussen doelen op langere termijn, tussentijdse doelen en acties expliciteren.
  • Acties evalueren in functie van de doelen.
  • Tussentijdse resultaten formuleren.

Voor wie

Voor een Brede School die reeds een tijdje aan het werk is en de acties wil evalueren in functie van de doelen.

Tijd

Minimum 1 uur.

Hoe

De partners gaan aan de slag om de doelen (op korte en lange termijn) van de Brede School te evalueren. De acties die gepland zijn worden bekeken in relatie tot de doelen.

Voor de begeleider

Een inspirerende benadering voor het formuleren van doelen in de Brede School is de Theory of Change (TOC). TOC is een evaluatiemethode gericht op het identificeren van veranderingsprocessen in complexe projecten in een complexe context. De focus ligt op het blootleggen en expliciteren van de relatie tussen doelen en acties. Deze lijn duiden heeft als voordeel dat wanneer doelen niet of onvoldoende bereikt worden het geheel tussen doelen, tussendoelen en acties nauwer kan bekeken worden. Misschien liggen doel en actie te ver uiteen en moeten we meer tussendoelen formuleren en/of versterkende acties opzetten? Misschien wordt het doel door meerdere factoren beïnvloed en kunnen we als Brede School zorgen voor acties die ingrijpen op andere factoren?

Bijvoorbeeld: om de leesvaardigheid te bevorderen van de kinderen in de wijkscholen, wil de Brede School het bibliotheekbezoek verhogen. Daartoe organiseren ze klasbezoeken en een jaarlijks vertelfestival in de buurtbibliotheek. De methodiek Theory of Change (TOC) verplicht deze Brede School om de relatie tussen meer lezen, meer bibliotheekbezoek en het luisteren naar verhalen nauwer te omschrijven. Dit leidt in de praktijk tot het meer opvolgen van het bibliotheekbezoeken: naar aanleiding waarvan en waarvoor komen kinderen naar de bib. Maar het draagt ook bij tot de organisatie van bijkomende acties door de scholen. De leerkrachten maken in de klas meer gebruik van boeken uit de bibliotheek en leggen expliciet een verband tussen lezen en vertellen, tussen lezen en fantasie, … Door de relatie beter te benoemen, wordt de evaluatie concreter en komt men tot relevante versterkende acties.

Daarnaast leidt het formuleren van tussendoelen ook tot een beter zicht op de resultaten van de Brede School en dit motiveert.

Deze methodiek wordt indien nodig voorafgegaan of geïntegreerd met De Problemenboom: daar worden de relaties tussen noden en mogelijke oplossingen blootgelegd.

Verloop

Stap 1: bespreek in groep de doelen en acties van jullie Brede School.

Verdeel de deelnemers aan deze vergadering in twee groepen.

  • Groep 1 brengt in kaart welke langetermijndoelen de Brede School geformuleerd heeft om de problemen aan te pakken. Elk doel wordt op een afzonderlijke flap genoteerd.
  • Groep 2 schrijft op afzonderlijke post-its welke acties de Brede School geformuleerd heeft.

Stap 2: formuleer jullie theorie van verandering: hoe zijn de acties verbonden met de langetermijndoelen?

  • Hang de flappen met de doelen op.
  • Hang vervolgens de acties bij de desbetreffende doelen.
  • Bespreek:
    • Waarom leidt volgens jullie een bepaalde actie tot een bepaald doel? Wat zijn jullie achterliggende ideeën en theorieën hierover?

​Bijvoorbeeld: een Brede School zet in op het promoten van het vrijetijdsaanbod. Ze hopen het beeld dat leerkrachten over leerlingen hebben te veranderen, zodat leerkrachten op een andere manier omgaan met leerlingen en ook de buitenschoolse ervaringen en/of talenten van kinderen binnen de klas meer zullen gaan benutten. Op basis van deze vaststelling gaat de Brede School in de TOC verder nadenken over die achterliggende theorieën: klopt dit? Zijn er nog andere acties nodig om het doel te bereiken …

  • Wat zijn de tussentijdse veranderingen of resultaten die je van de acties verwacht?
  • Formuleer de nodige tussendoelen om de relatie tussen actie en doel te expliciteren.

Tip: voor de formulering van tussendoelen kan je gebruik maken van SMART (zie bronnenkaart). Om de voortgang van de vergadering niet te onderbreken kan dit nadien door een werkgroepje gedaan worden.

Stap 3: pas jullie theorie van verandering toe: waar hebben we nood aan?

  • Hebben we op basis van de relatie tussen doel en actie nood aan extra acties die (het effect van) de huidige acties kunnen versterken?
  • Hebben we nood aan verhelderende tussendoelen en meer evaluatie(momenten) en zo ja, welke? Achterliggend idee: het zijn de acties en hun voorziene resultaten die worden geëvalueerd. Worden er tussentijdse veranderingen vastgesteld, dan is de kans reëel dat ook de langetermijndoelen zullen gehaald worden. Indien geen tussentijdse veranderingen vastgesteld kunnen worden, moet opnieuw bekeken worden of de actie bijdraagt tot het realiseren van het doel.

Stap 4: schrijf jullie TOC uit.

Schrijf jullie TOC in eenvoudige termen uit voor alle partners en externen. Dit wil zeggen: wat willen we bereiken en hoe pakken we dat aan? Maar ook: waarom denken we dat onze acties tot bijdragen tot onze doelen? Wat zijn onze achterliggende ideeën en theorieën van waaruit we vertrekken?

Materiaal

Flappen, overzicht acties en langetermijndoelen van jullie Brede School (indien dit op papier staat), bronnenkaart 'Formuleer SMART'.

Bronnen

Ernalsteen, V., Blaton, L. & Joos, A. (2012). Starten met een Brede School. Stappen en aandachtspunten. Gent: Steunpunt Diversiteit & Leren.