Brede School zet in op het vormen van netwerken tussen organisaties in een buurt om ontwikkelingskansen voor kinderen en jongeren te maximaliseren. De Children’s zone of development, een initiatief gestart in Harlem (New York, VS) gaat verder: in een hele wijk wordt op alle vlakken ingezet om het leven én leren van kinderen en jongeren te verbeteren. Het is dus een holistische interventie op alle vlakken van het leven van kinderen: buurt, familie, school, vrije tijd … De Harlem’s Children’s zone kent navolging in Nederland en Engeland. In deze infofiche gaan we in op aspecten van deze werking.

Harlem Children’s zone

De oorsprong van het nadenken over ‘kinderzones’ vinden we terug in Harlem, een wijk gekenmerkt door enorme armoede en problemen in New York (Verenigde Staten). Op initiatief van Geoffrey Canada werd vanuit de school een totaalplan voor onderwijs, hulpverlening, gezondheidszorg en huisvesting opgestart (Harlem Children's Zone, 2009 Harlem Children’s Zone (2009). Whatever it Takes. A White Paper on the Harlem Children’s Zone ®. New York: Harlem Children’s Zone. ). Het project kreeg langzamerhand vorm en evolueerde. De Harlem Children’s Zone (HCZ) startte in de jaren negentig al Rheedlen Center for Children and Families, dat verschillende programma’s en projecten had. Maar, men stelde vast dat men slechts een beperkt percentage van kinderen uit de gemeenschappen waar men voor werkte bereikte, en dat de duur van de interventies beperkt was tot een tweetal jaar in het leven van deze kinderen. Vanuit deze analyse werd gestart om de programma’s uit te breiden en te verbeteren: meer kinderen bereiken en tegelijkertijd kwaliteit van dienstverlening verhogen. In 1997 werd een nieuw paradigma gecreëerd: twee domeinen werden gecombineerd, enerzijds programma’s om tegemoet te komen aan de noden van kinderen en families in armoede, en tegelijkertijd inspanningen om de basisinfrastructuur van een gemeenschap op te bouwen. De Harlem Children’s Zone start eigenlijk bij dat wat door de meeste middenklasse families als vanzelfsprekend bevonden wordt: sterke scholen, mooie en veilige speeltuintjes, goede woningen, steun van religieuze instellingen, functionerende organisaties, veilige straten, …  Want: het is heel moeilijk, vaak zelfs onmogelijk, om gezonde kinderen op te voeden in een gemeenschap die uiteengevallen is, waar geen instellingen zijn die verbindingen vormen tussen kinderen en families, … Vandaar dat sterk werd ingezet op het creëren van een sterke gemeenschap, met als inzet gemeenschappelijke belangen, namelijk: de ontwikkeling van kinderen. Twee principes liggen aan de grondslag van de werking.  Ten eerste: een kritische massa van betrokken families creëren en ten tweede: een vroege progressieve interventie in de ontwikkeling van kinderen. Dit vanuit de vaststelling dat kinderen die gestimuleerd worden en ondersteund worden door betrokken volwassenen en een omgeving meer kans hebben om uit te groeien tot productieve, actieve, gezonde burgers. Het project startte daarom in een specifieke geografische omgeving, waar diensten voor kinderen en buurtbewoners gebundeld werden.

Het model van de HCZ ® bestaat uit verschillende principes:

• Gebaseerd in een buurt: een hele buurt wordt betrokken in de werking. Dit omdat je op deze wijze voldoende kinderen bereikt om de cultuur van een gemeenschap te beïnvloeden, op deze wijze wordt ook de fysieke en sociale omgeving aangepakt én worden programma’s opgezet die groot genoeg zijn om tegemoet te komen aan de lokale nood.
• Creëer goede, toegankelijke programma’s en scholen en zorg ervoor dat deze verbonden zijn met elkaar. Op deze wijze is er een ononderbroken stroom van steun voor de kinderen, startent bij prenatale programma’s voor ouders tot steun voor jongeren die afstuderen en werk gaan zoeken. Belangrijk is dat naast een belangrijk luik voor onderwijs ook programma’s opgericht zijn voor het steunen van de families en de bredere samenleving.
• Een derde pijler is het bouwen van een gemeenschapsgevoel tussen bewoners, instellingen en belangrijke partners die samen een omgeving creëren die noodzakelijk is voor de gezonde ontwikkeling van kinderen.
• Het evalueren van resultaten van programma’s, het geven van feedback en bijsturen van programma’s is cruciaal.
• En tot slot is het cultiveren van een cultuur van succes uitermate van belang. En dit op verschillende niveaus van leiderschap, teamwork, individuele acties, ….

Video: Building a culture of success

Engeland

Deze werkwijze vindt ook zijn ingang in Europa. Dyson, Kerr, e.a., 2012 Dyson, A., Kerr, K., Raffo, C. & Wigelsworth, M. (2012). Developing children’s zones for England. London: Save The Children Fund. onderzochten wat de mogelijkheden zijn voor Engeland in opdracht van Save The Children. Dit is een organisatie die in de meest precaire gemeenschappen van Engeland werkt. Ze wilden nagaan in welke mate het denkkader van Harlem Children’s Zones kan toegepast worden in Engeland: in welke gebieden en op welke wijze. De analyse uit dit rapport geeft aan dat zulke zones in Engeland nodig zijn omdat er in het land duidelijk gebieden zijn waar kinderen met meervoudige achterstelling te maken hebben. Sommige gebieden zijn heel klein (kleiner dan locale autoriteiten) en kunnen heel verschillend zijn in het soort achterstelling waar kinderen mee geconfronteerd worden. Daarom is een lokale benadering noodzakelijk. De benadering moet daarom ook aanvullen zijn met de nationale inspanningen die geleverd worden om achterstelling tegen te gaan. Het rapport geeft aan dat de zones geen imitatie moeten zijn van de HCZ, maar dat ze wel moeten vertrekken van enkele van die principes. Centraal staat het ondersteunen van kinderen ‘van wieg tot carrière’.

Volgende elementen worden onderscheiden:

• Samenbrengen van verschillende partners
• Een structuur creëren die ervoor zorgt dat de organisatie voldoende autonomie heeft om lokaal te handelen
• Middelen
• Analyse van hoe achterstelling werkt in die gebieden
• Strategisch plan formuleren voor het aanpakken van achterstelling doorheen de kinderjaren en doorheen verschillende contexten waarin kinderen leren en zich ontwikkelen
• Goede evaluatiestrategieën ontwikkelen van bij de start om na te gaan wat werkt in die bepaalde gebieden.

Wie de organisatie leidt moet lokaal bepaald worden: niet noodzakelijk de lokale autoriteiten, maar ook andere partners kunnen de leiding nemen. Scholen zijn wel essentiële partners in de werking.

Het rapport geeft verder ook aan dat er uiteraard in Engeland al heel wat plaatsen bestaan waar verschillende organisaties de handen in mekaar hebben geslagen om samen te werken voor kinderen. Maar, nergens werden volledige kinderzones gecreëerd. Het is dan ook voor belang om bestaande structuren en praktijken te benutten om daarop verder te bouwen. Een holistische benadering wordt dus gepromoot. Maar natuurlijk hebben zulke initiatieven nood aan steun van hogere beleidsniveaus. En moet er ook uitgetest worden wat werkt en hoe het best aangepakt wordt. In 2013 werd een tweede studie gedaan naar de rationale en evidentie van children’s zones (Dyson, Kerr & Wellings, 2013 Dyson, A., Kerr, K. & Wellings, C. (2013). Developing Children's zones for England. What's the evidence? London: Save the Children ). Daarom werkt men aan het opstarten van pilootprojecten (zie Save The Children, UK & Lizz Todd).

"Children’s zones offer an exciting model of community-driven and holistic partnership working at local levels to improve outcomes for our most disadvantaged children and their families. The case that Save the Children have made for children’s zones in England is compelling and persuasive. The National Children’s Bureau (NCB) is an enthusiastic and committed supporter of bringing the children’s zone concept to England and putting the evidence into practice" (Dr Hilary Emery, Chief Executive, National Children’s Bureau).

Nederland

In Nederland werd in zeven vooroorlogse stadswijken van Rotterdam-Zuid gestart met een ‘Children’s Zone’ (Peterink, 2012 Peterink, S. (2012). De Harlem Children's Zone in Rotterdam-Zuid. Het moet afgelopen zijn met achterstand als excuus voor slechte prestaties.In: Frank Studulski & Sabine Peterink (2012). Nieuwe trends in brede scholen en kindcentra. Amsterdam: Uitgeverij SWP. , Rotterdam Children's Zone, 2012 Rotterdam Children's Zone (2012). Rotterdam Children's Zone. Onze belofte: we stomen je klaar voor een succesvolle toekomst. Rotterdam: Gemeente Rotterdam. ). In deze wijk wonen 76700 mensen, waarvan 17000 kinderen tot 18 jaar. Er zijn 34 basisscholen en 14 scholen voor voortgezet onderwijs op Zuid.

In de zone werkt iedereen aan dezelfde ambitieuze belofte aan de kinderen tussen 0 en 18 jaar die daar opgroeien:  Wij stomen je klaar voor een succesvolle toekomst. Dat is een baan of vervolgopleiding die je aankunt en die bij je past.

Kinderen in de Rotterdam Children's Zone ontwikkelen hun talenten maximaal. Hoe? Dankzij een doortastende combinatie van excellent onderwijs, steun aan gezinnen en uitdagend buitenschools leren. (bron: Rotterdam Children's zone, geraadpleegd op 15 januari 2014).

In Rotterdam wordt gefocust op Rotterdam-Zuid omdat de prestaties op de Cito-scores  (centraal instituut voor toetsontwikkeling) in dit gebied veel lager liggen dan in andere delen van Rotterdam. Daarnaast is de schooluitval ook veel hoger. Vanuit deze vaststelling werd een nieuwe aanpak voorgesteld. De werking van het project situeert zich op drie terreinen: leren, wonen en werken. Over tien jaar wil men bereiken dat de cito-scores omhoog gaan in de wijk en dat meer leerlingen een beroepscertificaat halen.

Verschillende elementen maken deel uit van de aanpak: samenwerking met peuterspeelzalen en scholen, ouderbetrokkenheid stimuleren, leertijdverlenging en de vakantieschool. In de werking wordt voortgebouwd op de ervaringen van de HCZ ©.

De doorgaande ontwikkellijn loopt van 0 tot 18 jaar. Leefwerelden van kinderen en jongeren thuis, op school en in de wijk worden met elkaar verbonden. Dit wordt bereikt door een doortastende gezinsondersteuning en een uitdagende leeromgeving in en buiten de school (Rotterdam Children's Zone, 2012 Rotterdam Children's Zone (2012). Rotterdam Children's Zone. Onze belofte: we stomen je klaar voor een succesvolle toekomst. Rotterdam: Gemeente Rotterdam. ).

Een intensieve samenwerking werd opgezet tussen scholen, overheid, consultatiebureaus, kinderopvang, woningcorporaties, bedrijven en andere partners zoals speeltuin- en sportverenigingen. De school vormt de kern van de zone en zorgt voor het beste onderwijs, de beste docenten voor de klas en de meest ondernemende directeuren aan het roer.

Zes leidende principes ondersteunen de werking:

• De doorgaande leerlijn wordt bewaakt: leerlingen worden begeleid langs de breuken in het schoolsysteem en via maatwerk wordt optimaal ingespeeld op noden van leerlingen.
• Scholen werken aan een effectievere indeling van de leertijd, daarnaast wordt de leertijd in de zone uitgebreid.
• Al vroeg naar school: kinderen in de Rotterdam Children’s zone zitten al vanaf hun tweede “op school” omdat de voor- en vroegschoolse educatie volledig geïntegreerd wordt.
• Alle professionals in de Rotterdam Children’s zone voldoen aan een hoge norm van vakbekwaamheid.
• Iedere wijk heeft een integraal wijkteam dat hecht is verbonden aan de scholen.
• Scholen werken in wijkverband nauw met elkaar samen om hun leerlingen te bieden wat ze ieder voor zich moeilijk kunnen.
• Vakmanschap staat voor beroepen met trots. Leerlingen maken kennis met een breed scala een beroepen en opleidingen, ouders worden nauw betrokken bij het keuzeproces van hun kinderen.

Er is dus specifiek aandacht voor Rotterdam-Zuid, maar daarnaast werden voor heel Rotterdam twee ambitieuze programma’s opgesteld: Beter Presteren en Aanval op Uitval. In het kader van het programma beter presteren worden drie kernpunten aangepakt: meer effectieve leertijd, de professionele school (professionalisering van leerkrachten) en ouderbetrokkenheid.

Tot slot

Meer en meer wordt gekeken naar integrale samenwerking, holistische benaderingen om problemen als kansarmoede, een kloof tussen arm en rijk, ongelijke kansen aan te pakken. De Children’s zone past helemaal in die beweging, net als Brede School, huis van het kind (voor opvoedingszaken), …. Clusteren van diensten en organisaties, samenwerking bevorderen over beleidsdomeinen heen, tussen verschillende actoren wordt aangehaald als een belangrijke weg om problemen in de samenleving aan te pakken. Maar, ook al weten we uit theorie dat deze werkwijze veelbelovend is, het blijft een noodzaak om op langere termijn te investeren in samenwerking op het terrein en expertise uit te bouwen in die domeinoverschrijdende samenwerking.